Na naszym blogu mogą Państwo znaleźć wpis dotyczący sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej po orzeczeniu rozwodu. Niewątpliwie wspomniany wpis jest związany bezpośrednio z dzisiejszym tematem rozważań i umożliwia kontynuację podjętej tematyki odnoszącej się do władzy rodzicielskiej, dlatego też serdecznie zapraszamy do jego lektury ? – https://www.kancelariaswj.pl/zycie-po-rozwodzie-rozwod-a-dzieci-kilka-slow-o-sposobie-wykonywania-wladzy-rodzicielskiej/

Czy można zdefiniować pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Tak. Pomimo braku definicji legalnej „pozbawienie władzy rodzicielskiej”, na mocy art. 95 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego można stwierdzić, iż skoro władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), to pozbawienie tejże władzy oznacza utratę, odebranie przez sąd ogółu praw i obowiązków, jakie składają się na władzę rodzicielską, tj. w zakresie pieczy, reprezentacji i zarządu majątkiem małoletniego.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej – podstawa prawna, przesłanki

Zgodnie z art. 111 § 1 (kodeks rodzinny i opiekuńczy), jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Co więcej, pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

PAMIĘTAJ! Niezależnie od tego, czy rodzice małoletniego posiadają pełnię praw rodzicielskich, czy część z tych praw im ograniczono lub w całości odebrano, nadal ciąży na nich obowiązek alimentacyjny.

Trwała przeszkoda

Przez trwałą przeszkodę uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo, co najmniej, że układ ten będzie istniał przez długi czas, np. ciężka choroba psychiczna, zaginięcie czy też odbywanie długoterminowej kary pozbawienia wolności (pogląd wyrażany przez Sąd Najwyższy, który wielokrotnie powołuje się na stanowisko doktryny oraz sądów powszechnych).

Nadużycie władzy rodzicielskiej

Z kolei nadużycie władzy rodzicielskiej polega na niezwykle nagannym zachowaniu się rodzica wobec dziecka. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 września 2000 roku, sygn. akt I CKN 931/00; nadużywanie władzy rodzicielskiej zachodzi bowiem także wówczas, gdy postępowanie rodzica obiektywnie wywiera destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, choćby nie było to związane z subiektywnym, negatywnym nastawieniem rodzica wobec dziecka.

Rażące zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich

Poprzez określenie „rażące”, jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 czerwca 1997 roku, sygn. akt III CKN 122/97, należy rozumieć zaniedbania poważne lub zaniedbania o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością. Zgodnie ze stanowiskiem sądu – dopuszczalne jest pozbawienie władzy rodzicielskiej wskutek jednorazowego zachowania rodzica, ale musi to być zachowanie rażące, stanowiące zagrożenie dla zdrowia lub życia dziecka.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej – właściwość rzeczowa i miejscowa sądu

Zgodnie z art. 569 § 1, kodeks postępowania cywilnego jako właściwy określa wyłącznie sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć (w tym przypadku dziecka), a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy – właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Co istotne, zgodnie z art. 568 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, sądem opiekuńczym jest sąd rodzinny i tym samym sprawy z zakresu pozbawienia władzy rodzicielskiej rozpoznawane są przed sądem rejonowy (wydziałem rodzinnym).

Wszczęcie postępowania o pozbawienie władzy rodzicielskiej – z urzędu czy na wniosek?

Postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać wszczęte zarówno z urzędu (jeżeli sąd otrzyma informacje dotyczące tego, że władza rodzicielska jest sprawowana w sposób nieodpowiedni – niezgodny z prawem), jak i na wniosek (jednego z rodziców, osoby bliskiej dziecku, tj. babci, dziadka, cioci, siostry…, jak również prokuratora lub pracownika szkoły/przedszkola/żłobka, do której to placówki uczęszcza dziecko).

PAMIĘTAJ! Opłata od wniosku wynosi 100 zł (art. 23 pkt. 1 – ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych)

Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej jest nieodwracalne?

Pomimo wielu kontrowersji w społeczeństwie w tym zakresie, pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest nieodwracalne. Zgodnie z art. 111 § 2 – kodeks rodzinny i opiekuńczy – w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić. Co istotne, postanowienie w sprawie o przywrócenie władzy rodzicielskiej może być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy (art. 579 kodeksu postępowania cywilnego).

Mając na uwadze powyższe rozważania należy stwierdzić, iż pozbawienie władzy rodzicielskiej jest środkiem, który chroni dobro dziecka, a nie karze rodziców. Pozbawienie praw rodzicielskich następuje tylko w szczególnych przypadkach, które wprost reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Warto pamiętać, iż pomimo pozbawienia władzy rodzicielskiej, kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje sytuacje, w której władza ta może zostać przywrócona, co niewątpliwie jest szansą dla wielu osób.