Brak zapłaty za wykonane prace przez wykonawcę dotyka coraz większą grupę podwykonawców. W takiej sytuacji pojawiają się liczne pytania, co można zrobić, od kogo żądać zapłaty – czyja to odpowiedzialność? Co podwykonawca może zrobić w takiej sytuacji, kiedy wykonawca nie reguluje faktury za wykonane prace zgodnie z umową? Kiedy podwykonawca może żądać zapłaty od inwestora? Czy w takiej sytuacji odpowiada sam inwestor czy można go pozwać razem z wykonawcą i w grę wchodzi odpowiedzialność solidarna?
Przesłanki odpowiedzialności inwestora względem podwykonawcy
Zgodnie z art. 6471 k.c., inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia, inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę. Nadto inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy. W takim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż przepis ma charakter bezwzględny. Oznacza to, że postanowienia umowne kształtujące relacje pomiędzy stronami umowy w odmienny sposób niż przewidziany w komentowanym przepisie są nieważne.
Odpowiedzialność solidarna inwestora i wykonawcy
Odpowiedzialność solidarna, stosownie do zasady określonej w art. 366 k.c., daje możliwość zaspokojenia wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników. Tym samym wprowadzona na podstawie art. 6471 § 5 k.c. solidarna odpowiedzialność w przypadku umowy o roboty budowlane oznacza, że podwykonawca z mocy prawa może domagać się zapłaty przysługującego mu wynagrodzenia nie tylko od wykonawcy, lecz także wprost od inwestora (zamawiającego) również wtedy, gdy inwestor zapłacił już całość wynagrodzenia wykonawcy.
Warto mieć na uwadze, iż dla przyjęcia odpowiedzialności inwestora z art. 6471 § 5 k.c. nie jest konieczne bezpośrednie przedstawienie umowy. Wystarczy, że strona miała możliwość zapoznania się z taką umową (wyrok SA w Szczecinie z dnia 7 lipca 2017 roku, sygn. akt: I ACa 316/17).
Zgoda inwestora na zawarcie umowy – potrzebna czy nie?
W aktualnym brzmieniu art. 6471 k.c. w zasadzie nie przewiduje wprost wymogu zgody inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą. Warunkiem solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest jednak zgłoszenie inwestorowi szczegółowego przedmiotu robót, które mają zostać powierzone konkretnemu podwykonawcy. Inwestorowi przysługuje jednocześnie uprawnienie do złożenia sprzeciwu w terminie 30 dni od skutecznego zgłoszenia podwykonawcy. Brak sprzeciwu inwestora oznaczać więc będzie wyrażenie jego zgody na zaangażowanie wskazanego podwykonawcy do wykonania oznaczonego szczegółowo zakresu robót, a w konsekwencji – odpowiedzialność solidarną inwestora za zapłatę wynagrodzenia tego podwykonawcy.
Inwestor zapłaci podwykonawcy, gdy….
Obecnie przesłankami odpowiedzialności solidarnej inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest: skuteczne zgłoszenie inwestorowi podwykonawcy ze wskazaniem zakresu powierzanych mu robót, brak sprzeciwu inwestora oraz wykonanie robót budowlanych przez podwykonawcę. Zgłoszenie podwykonawcy nie jest wymagane tylko w przypadku uzgodnienia podwykonawcy i zakresu wykonywanych przez niego robót w umowie o roboty budowlane lub odrębnej umowie zawartej w formie pisemnej. Przy spełnieniu tych przesłanek podwykonawca, któremu przysługuje wymagalne roszczenie o zapłatę wynagrodzenia w stosunku do wykonawcy, może także dochodzić zapłaty od inwestora. Solidarna odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest jednym z przypadków odpowiedzialności gwarancyjnej za cudzy dług. Po spełnieniu powyższych przesłanek podwykonawca może żądać zapłaty zarówno od wykonawcy, jak i inwestora.