W wyniku pandemii koronawirusa Twoja Firma nie może wykonać umowy zawartej przed wybuchem pandemii? A może wpływ COVID-19 poważnie utrudnia wykonywanie zawartej wcześniej umowy? Co zrobić w sytuacji, w której dalsze trwanie umowy – z uwagi na nadzwyczajne okoliczności, jakimi był lockdown, wprowadzony w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-COV -2 jest ekonomicznie nieuzasadnione?
Po zapoznaniu się z artykułem dowiedzą się Państwo, jakie narzędzia przysługują Państwu w sytuacji, gdy chcielibyśmy zmienić lub zakończyć umowę, która w wyniku pandemii stała się dla nas niekorzystna.
Co to jest klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków – rebus sic stantibus?
Klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków prawnych, wskazana w art. 3571 kodeksu cywilnego przyznaje sądowi uprawnienie do zmiany treści umowy stron lub do jej rozwiązania w ściśle określonych przypadkach. Możliwość żądania zmiany umowy powstaje, gdy wskutek nadzwyczajnych okoliczności, których strony nie mogły przewidzieć przed zawarciem umowy (np. wybuch pandemii), doszło do zaburzenia równowagi świadczeń stron. Równowaga jest zaburzona, kiedy jedna ze stron staje w obliczu nadmiernych trudności w spełnieniu świadczenia lub też wykonanie umowy zagrażałoby jednej ze stron rażącą stratą.
Warto podkreślić, że klauzula ta odnosi się do sytuacji nadzwyczajnych i może być stosowana w wyjątkowych okolicznościach, np. gwałtownej i nieprzewidywalnej zmiany cen towarów, ich dostępności, zamknięcia granic, zmiany stawek podatku, kataklizmów itp. Taką wyjątkową sytuacją może być pandemia COVID-19, mająca znaczny wpływ na działalność gospodarczą firm, które borykają się z trudnościami w wykonaniu umów czy dotrzymaniem terminów w nich określonych.
W jaki sposób sąd może zmienić umowę?
Podkreślić należy, że sąd dysponuje uprawnieniem nie tylko do zmiany treści umowy, czyli innego określenia praw i obowiązków stron wynikających z pierwotnie uzgodnionych przez strony zapisów, ale ma również możliwość zakończenia umowy.
Zmiana umowy może dotyczyć wszelkich jej zapisów, np. poprzez zmianę terminu wykonania umowy lub jego miejsca, wysokości ceny czy wynagrodzenia, a nawet liczby lub jakości rzeczy, metody czy materiałów wykorzystywanych przy spełnieniu świadczenia bądź też rozłożenia zapłaty ceny na raty.
Sąd dokonując wyboru, w jaki sposób uregulować treść umowy, musi – rozważając wszystkie za i przeciw – wyważyć interesy obu stron i szukać rozwiązania, które w maksymalnym stopniu pozwoli osiągnąć rezultat zgodny z zasadami współżycia społecznego, który będzie odpowiadać obiektywnie ujmowanej słusznej wymianie towarów i usług. Sąd zatem nie dokonuje prostego „przerzucenia” obowiązków na jedną ze stron, a raczej rozkłada obowiązki w sposób, który pozwoli na dalsze wykonywanie umowy bez narażania jednej ze stron na rażące straty.
Czy przed wniesieniem sprawy do sądu należy wcześniej spełnić jakieś warunki?
Przed wniesieniem pozwu warto podjąć próbę renegocjacji treści umowy – jej aneksowania. Tak, aby ingerencja sądu w stosunki pomiędzy stronami umowy nastąpiła dopiero, kiedy strony same nie są w stanie dojść do porozumienia. W przeciwnym razie możemy bowiem narazić się na obciążenie nas kosztami sądowymi, pomimo uwzględnienia przez sąd naszych argumentów.
O czym jeszcze należy pamiętać?
W przypadku powództwa o rozwiązanie umowy lub zmianę jej treści, warto rozważyć zabezpieczenie powództwa, czyli czasowe wydanie zarządzeń przez sąd na czas trwania procesu. W przypadku bowiem wygrania sprawy, sąd wydaje wyrok konstytutywny (kształtujący na nowo prawa i obowiązki stron), co oznacza, że do jego wydania, a ściślej – do uprawomocnienia – strony wiąże stosunek prawny w niezmienionym kształcie. Żądanie zmiany umowy bądź jej rozwiązania jest natomiast zasadne tylko dopóki umowa istnieje i wiąże strony, a wykonanie umowy pociąga za sobą wygaśnięcie opisywanego uprawnienia. Dlatego też – mając na względzie długotrwałość procesu sądowego – warto wystąpić z wnioskiem, aby na czas procesu sąd zabezpieczył interes strony, która o to wnosi.
Jeżeli borykają się Państwo z problemami w wykonaniu umowy, nie tylko z powodów związanych z pandemią, zapraszamy do kontaktu – pomożemy przeanalizować umowę i dostępne możliwości.
