Co to jest zachowek i ile wynosi? Komu przysługuje? Po jakim czasie się przedawnia? – na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule!
Co to jest zachowek i ile wynosi?
Zachowek jest uprawnieniem chroniącym bliskich krewnych spadkodawcy (zmarłego) w sytuacji, w której zostali oni pominięci w testamencie sporządzonym przez zmarłego za jego życia, albo też w sytuacji, w której zmarły jeszcze za życia darował cały majątek osobom innym niż spadkobiercy ustawowi. W Polsce mamy bowiem swobodę w ustaleniu podmiotu, na który przejdzie nasz majątek z chwilą śmierci. Zachowek pozwala jednak najbliższym krewnym domagać się od spadkobiercy testamentowego albo osoby obdarowanej jeszcze za życia spadkodawcy – zapłaty kwoty, która odpowiada określonemu ułamkowi ich udziału spadkowego. Takiego, który by im przypadał, gdyby testamentu nie sporządzono lub też nie dokonano by niekorzystnych darowizn jeszcze za życia.
Podkreślić należy, że roszczenie o zachowek jest możliwością domagania się zapłaty określonej kwoty pieniężnej, a nie konkretnego składnika majątku. A co, jeżeli mamy zatem sentymentalny stosunek do określonego przedmiotu, a nie mamy skutecznych narzędzi, aby żądać jego wydania od spadkobiercy testamentowego czy też obdarowanego danym składnikiem majątkowym za życia? Wtedy pozostaje podjęcie negocjacji i porozumienie się z osobą, która otrzymała majątek po zmarłym.
Zachowek komu przysługuje?
Zachowek przysługuje zstępnym spadkobiercy, tj. jego dzieciom, wnukom, prawnukom itd., a także małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy – w sytuacji, w której uprawniony nie otrzymał należnej mu części majątku zmarłego, w postaci powołania do spadku albo uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub zapisu testamentowego.
Podkreślić jednak należy, iż zachowek przysługuje w sytuacji, w której dana osoba byłaby zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego powołana do spadku. Kiedy zatem spadkodawca powierza majątek dzieciom oraz małżonkowi, rodzice spadkodawcy nie mogą skutecznie wystąpić z takim roszczeniem.
Zachowek wysokość – jak obliczyć?
Ogólna zasada wyrażona w kodeksie cywilnym stanowi, że osobie uprawnionej do zachowku przysługuje on w wysokości ½ udziału, który by im przypadał, gdyby testamentu nie sporządzono. Jednak w przypadku osób poniżej 18. roku życia lub trwale niezdolnych do pracy, to one mogą domagać się zachowku w wysokości 2/3 udziału, który by im przysługiwał w przypadku dziedziczenia ustawowego. Warunki te sprawdzamy na chwilę śmierci spadkodawcy.
Należy też pamiętać, że przy ustalaniu udziału stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku uwzględnia się też spadkobierców niegodnych oraz tych, którzy odrzucili spadek. Nie bierze się z kolei pod uwagę tych spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia i tych, którzy zostali wydziedziczeni.
Wydziedziczenie a zachowek – czy można pozbawić bliskich prawa do zachowku?
Tak. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności; albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.
Zachowek przedawnienie – przez jaki okres można ubiegać się o zachowek?
Należy pamiętać, że roszczenie o zachowek jako prawo majątkowe ulega przedawnieniu i okres ten wynosi 5 lat od chwili otwarcia testamentu.
W sytuacji, gdy nie został sporządzony testament, a spadkodawca rozporządził całym swoim majątkiem w drodze darowizn – roszczenie o zachowek przedawnia się w ciągu pięć lat, liczonych od śmierci spadkodawcy.
